Kategoryzacja. W myśl wątku podróżowania w czasie przenosimy się kilka postów wstecz, gdzie pisałam o kategoryzacji według koloru oraz wielkości i kształtu. Wtedy obiecałam, że za jakiś czas wrócę do tego tematu, tyle że ćwiczenia będą trudniejsze. I dziś jest właśnie ten dzień 🙂 Jednak na początku trochę o samej ważności kategoryzacji…
Umiejętność kategoryzowania zalicza się, podobnie jak zadania oparte na myśleniu przyczynowo – skutkowym i kodowaniu, do ćwiczeń myślenia. Pojawianie się postów na blogu nie było przypadkowe. Łatwiej jest dziecku dostrzec podobieństwo barwy, wielkości lub kształtu. Odbiór tych cech odbywa się dzięki prawej półkuli mózgu. Jednak, gdy zadanie dziecka polega na podziale zabawek / obrazków np. na ubrania i meble to ich kategoryzowanie opiera się na dostrzeganiu podobieństwa w działaniu. Kontrolę nad tym procesem przejmuje bardziej lewa półkula mózgu. W dzisiejszym tekście przedstawiam przykłady ćwiczeń kategoryzacji, które bardziej pobudzają lewą półkulę mózgu do pracy. W przykładowych zadaniach skupię się na tzw. kategoriach sekundarnych. Charakteryzują się one tym, że kategoryzacja dokonywana jest w obszarze jednej ogólnej klasy, np. zwierzęta, jedzenie, ubrania, pojazdy, itp. ale jest pewna cecha, która pozwala te przedmioty kategoryzować.
Przed przeczytaniem dalszej części posta mała dygresja, która zachwieje trochę proste podejście do pracy mózgu, podczas ćwiczeń kategoryzacji 🙂
Mózg nie działa na zasadzie – dziś pracuje tylko prawa półkula a jutro ma wolne i pracę przejmuje lewa półkula. Każdego dnia obie półkule działają wspólnie. Dlatego podczas ćwiczeń kategoryzacji prawa półkula zauważa podobieństwa a lewa różnice między kategoryzowanymi przedmiotami / obrazkami, czyli niejako wyklucza pewne elementy z jednego zbioru, by „zezwolić” przyporządkować je do innego.
Powrót do przyszłości – Kategoryzacja
Zwierzęta – gdzie mieszkają
Opracowałam 4 plansze przedstawiające: łąkę, morze, dżunglę i pustynię. Kiedy dziecko rozpoczyna to zadanie wybieram plansze bardzo zróżnicowane np. pustynię i morze. Gdy dziecko radzi sobie z tym dobrze, dokładam pojedynczo kolejne z nich. Moim celem jest zawsze dojście do momentu, w którym wszystkie zwierzaki znajdują się w jednym pudełku i wszystkie plansze są rozłożone. Dziecko po wylosowaniu zwierzaka przyporządkowuje go do miejsca, w którym mieszka. Zdarza się i tak, że jeden zwierzak pasuje do więcej niż jednej planszy. Wtedy ważna jest logiczna argumentacja dziecka.
Zwierzęta – jak się poruszają
Rozpoczynając to ćwiczenie rozkładam przed dzieckiem 3 zwierzaki, które poruszają się w zupełnie odmienny sposób, np. ptak, wąż, królik. Zadaniem dziecka jest podzielić resztę kart ze zwierzakami według zaproponowanej zasady.
Jedzenie – kiedy je jemy
Kategoryzacja jedzenia może odbywać się na wiele sposobów. Jedzenie można dzielić na: warzywa – owoce, ciepłe rzeczy do jedzenia – zimne rzeczy do jedzenia, nabiał – produkty zbożowe, ze względu na okazję np. urodziny – kolacja wigilijna lub, jak w tym przypadku, ze względu na czas spożywania posiłku. Opracowałam karty, na których przedstawione są przykładowe dania na śniadanie, drugie śniadanie (lunch) oraz obiad. W momencie wątpliwości istotna jest ponownie argumentacja dziecka.
Pojazdy – jak się przemieszczają
Jest to jedno z ulubionych ćwiczeń chłopaków 🙂 Dzielą oni pojazdy ze względu na to czy pojazdy jeżdżą, pływają czy latają. Dodatkowo wprowadziłam utrudnienie, ponieważ nie wszystkie pojazdy jeżdżą po drodze. Niektóre poruszają się po torach a inne po ścieżkach rowerowych 🙂
Ubrania – kiedy się je nosi
Ubrania to kolejna skarbnica pomysłów ćwiczeń kategoryzacji. Ubrania można dzielić na: eleganckie – sportowe, dla dziewczynek – dla chłopców, dla dorosłych – dla dzieci oraz na letnie – zimowe. Co pokazuję poniżej. Są też ubrania, które nosi się i zimą i latem, byle nie do sandałów 🙂
Odzież – w paski a może w jednym kolorze
W tym ćwiczeniu dziecko dzieli ubrania na: w paski – w jednym kolorze. Karty pokazane poniżej da się jeszcze podzielić na: ubrania w jednym kolorze – w dwóch kolorach, ubrania w jednym kolorze – w trzech kolorach, ubrania jednolite – w kratę.
Przedmioty – z czego są zrobione
W zależności od potrzeb dziecka wykonuję to zadanie albo na realnych przedmiotach albo na obrazkach. Segregacja śmieci według tworzywa, z którego zostały zrobione.
Kategoryzacja – nie koniecznie sekundarna 🙂
Przedmioty – atrybutu kucharza, malarza i policjanta
Mam w swoim zbiorze pomocy na zajęcia grę pt. Czyja to zguba? Polega ona na tym, że dziecko ma łączyć w pary osobę, która wykonuje jakiś zawód lub czynność z przedmiotem, który zgubiła. Gra jest bogato opracowana. Fajnie sprawdza się na zajęciach, ale kartoniki są małe a grafika na nich rodem z czasów PRL-u 🙂
Na podstawie tej gry opracowałam sobie obrazki przedmiotów, które definitywnie łączą się z konkretnym zawodem. I tak powstało zadanie na kategoryzację:
4 Pory roku – skojarzenia
W angielskich realiach jest to zadanie dość trudne, ponieważ tu nie da się wyszczególnić, tak jak w Polsce konkretnych pór roku. Osobiście uważam, że w Anglii są 3 pory roku. Wiosna, lato i długa, chłodna jesień. Ponoć, zanim przyjechaliśmy do Anglii można było mówić o 2 porach roku: suchej i słonecznej, trwającej od marca do sierpnia oraz mokrej, pochmurnej i mglistej od września do lutego 🙂 Znam dzieci, które mają np. 5, 6 lat i nigdy nie widziały śniegu, bo nie bywają zimą w Polsce 😉 Dla wielu z nich dokonanie kategoryzacji np. kaloszy i parasola do jesieni jest abstrakcyjne, bo to przedmioty, które przydają się cały rok 🙂 Albo sandały do lata. Nic bardziej mylnego! W Anglii w sandałach lub klapkach można chodzić cały rok. Jak tylko wyjdzie słońce, ludzie zakładają japonki i idą na zakupy. Podobnie jest z chodzeniem w krótkich spodenkach i koszulkach z krótkim rękawem. Uważasz, że oczywistą oczywistością jest kategoryzowanie czapki, szalika i ciepłej kurtki do zimy. A no nie 🙂 Czapka, zimą? Po pierwsze jaka zima, po drugie jaka czapka? Tutaj dzieci 7 miesięczne lub ciut starsze potrafią siedzieć w wózku w styczniu bez butów i to dobrze jak mają skarpety 🙂
Także… to zadanie jest dość trudne, ale z drobnymi podpowiedziami do przejścia 🙂
Podsumowanie
Ćwiczenia kategoryzowania są niezwykle ważne w rozwoju dziecka. Przede wszystkim dlatego, że pozwalają one na dostrzeganiu zależności istniejących w świecie oraz rozwijają myślenie. Ponadto, jest to ciekawy sposób ćwiczenia słownictwa. Jeżeli masz czas zachęcam Cię do opracowania własnych pomocy do ćwiczeń kategoryzowania, bo to zawsze daje dużo możliwości i satysfakcji. Jednak, gdy czas Cię goni a Ty potrzebujesz czegoś na wczoraj 🙂 skorzystaj z wymienionych powyżej pomysłów lub skorzystaj z dostępnej na rynku bardzo fajnej pomoc z Wydawnictwa WIR z cyklu stymulacja i terapia. Mimo wielu własnych pomysłów często z niej korzystam, bo lubię ćwiczenia kategoryzacji i już! 🙂
